1.Słowiński Park Narodowy-mewa 2.Woliński Park Narodowy-bielik 3.Park Narodowy Bory Tucholskie-głuszec

1.Słowiński Park Narodowy-mewa

Opis Parku

Słowiński Park Narodowy położony jest na środkowym wybrzeżu Bałtyku, między Łebą a Rowami. Ten unikalny w skali europejskiej obszar z wędrującymi wydmami został uznany za Światowy Rezerwat Biosfery. Został również objęty międzynarodowa konwencją RAMSAR dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.
Niepowtarzalny krajobraz został ukształtowany przez lądolód skandynawski i działalność Morza Bałtyckiego. Na środkowej części Mierzei Łebskiej, na powierzchni ok. 500 ha znajdują się wydmy ruchome dochodzące do wysokości 45 m n.p.m. Wiatr wiejący z zachodu na wschód przemieszcza piasek zasypując nadmorskie lasy, bagna i odsłaniając martwe drzewa, a nawet starą kopalną glebę na dawnych wydmach. W wyniku działania wiatru tworzą się różnego rodzaju wydmy. Najwyższe z nich to barchany o ramionach skierowanych na wschód. Wydmy paraboliczne są niższe i mniej ruchliwe o ramionach skierowanych na zachód. Między wydmami występują różne zagłębienia. W niektórych rozpoczynają się procesy sukcesji roślin i zwierząt, w innych można spotkać silnie rozwodniony piasek tworzący tzw. ,,trzęsawki”- zapadliska. Z pustynnym krajobrazem wydm kontrastują przybrzeżne jeziora zajmujące ponad 50 % pow. parku: Łebsko, Gardno, Dołgie Małe, Dołgie Wielkie wraz z przyjeziornymi torfowiskami bagnami.
Dużą część wydm pokrywają lasy. Charakterystyczny jest bór bażynowy z bagnem zwyczajnym, wrzoścem bagiennym, borówką w runie. Na wzgórzach morenowych otaczających park od południa rosną lasy mieszane. Niektóre obszary wydmowe zajęte są przez murawy napiaskowe oraz wrzosowiska

                                                             LOGO PARKU

 Gatunki Pod ochroną

Najliczniejszą grupą zwierząt Parku są owady; przybliżona suma znanych gatunków wynosi 490. Wśród nich wykazano obecność 30 gatunków znajdujących się pod ochroną ścisłą oraz 4 gatunki chronione częściowo. Najwięcej chronionych należy do chrząszczy; poza 15 gatunkami biegaczy Carabus spp. są to jeszcze – pływak lapoński Dytiscus lapponicus, kozioróg bukowiec Cerambyx scopolii, tęcznik mniejszy Calosoma inquisitor i pachnica dębowa Osmoderma eremita. Ochronie ścisłej podlega także 5 gatunków ważek, 3 gatunki trzmieli i 3 gatunki motyli. Ochroną częściową są objęte 2 gatunki trzmieli oraz 2 gatunki mrówek.Grupa mięczaków (malakofauna) Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowana jest przez 70 gatunków należących do dwóch gromad: ślimaków Gastropoda i małży Bivalvia. Najliczniejszym mięczakiem Parku jest omułek jadalny Mytilus edulis, który tworzy liczne podwodne skupiska na dnie Bałtyku. Z kolei najrzadszym małżem jest słodkowodna szczeżuja wielka Anodonta cygnaea, która podlega ścisłej ochronie.

Bardzo interesującym, innym bezkręgowcem jest także niepozorny skorupiak - zmieraczek plażowy Talitrus saltator. Ten nocny "czyściciel plaż" (odżywia się martwą materią organiczną) ma, na rozległych i piaszczystych plażach słowińskich, znakomite warunki bytowania.

Zbiorniki wodne są miejscem życia wielu gatunków ryb. Ogółem w Parkowych wodach morskich i słodkich stwierdzono około 60 gatunków ryb oraz 3 gatunki kręgoustych (minogów). W jeziorach SPN, obok przedstawicieli ichtiofauny typowo słodkowodnej, spotkać można ryby morskie, natomiast w przybrzeżnej strefie wód Bałtyku - ryby słodkowodne. W ekosystemach wodnych SPN żyją również gatunki dwuśrodowiskowe, czyli takie, które część życia spędzają w morzu, a część - w wodach śródlądowych. Należą do nich ryby wędrowne takie jak.: łosoś Salmo salar, troć S. trutta i węgorz Anguila anguila, czy przedstawiciel kręgoustych - minóg morski Pteromyzon marinus.

Fauna lądowych kręgowców zmiennocieplnych Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowana jest przez 10 gatunków płazów i 5 gatunków gadów (powyższe liczby świadczą o wysokiej bioróżnorodności w tej grupie zwierząt na tle kraju, bowiem ogółem w Polsce stwierdzono występowanie zaledwie 18 gatunków płazów i 8 gatunków gadów). Batrachofaunę Parku tworzą przedstawiciele obu rzędów płazów - płazy bezogonowe i ogonowe. W pierwszej z nich stwierdzono obecność 2 gatunków ropuch: ropuchę szarą Bufo bufo i ropuchę paskówkę B. calamita. Spośród żab najczęściej spotykane są żaby brunatne, takie jak: żaba trawna Rana temporaria i żaba moczarowa R. arvalis. Nieco rzadziej występują tu następujące gatunki żab zielonych: żaba jeziorkowa Rana lessonae, żaba wodna R. esculenta i żaba śmieszka R. ridibunda. Poza ropuchami i żabami dość licznie występującym tu płazem bezogonowym jest grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus. Do płazów ogonowych zaliczamy 2 przedstawicieli: traszkę grzebieniastą Triturus cristatus oraz traszkę zwyczajną T. vulgaris. Gady Słowińskiego Parku Narodowego reprezentowane są  przez 3 gatunki z rodziny jaszczurkowatych: jaszczurkę zwinkę Lacerta agilis,  jaszczurkę żyworodną L. vivipara i padalca zwyczajnego  Anquis fragilis oraz 2 gatunki węży: zaskroniec zwyczajny Natrix natrix (niejadowity) oraz żmija zygzakowata Vipera berus (jadowita).

Spośród 450 gatunków ptaków zaobserwowanych w Polsce, na obszarze Parku od początku XX wieku stwierdzono łącznie 270gatunków, a wśród nich odnotowano 181 gatunki, które przystępowały, bądź przez cały czas przystępują, do lęgów. Pozostałe 89 gatunków pojawia się w trakcie wędrówek, spędza tu zimę lub nieregularnie zalatuje. W grupie ptaków uznanych za lęgowe na obszarze SPN - 176 gatunków objętych jest ochroną ścisłą, a 5 - ochroną  częściową. Należą do nich 3 gatunki ptaków krukowatych, pospolitych na terenie całego kraju, tj.: kruk Corvus corax, wrona Corvus corone cornix i sroka Pica pica oraz mewa srebrzysta Larus argentatusi kormoran czarny Phalacrocorax carbo. Dwa ostatnie gatunki kojarzone są w Parku z Wyspą Kamienną na jeziorze Gardno, na której w przeszłości odnotowano pierwsze lęgi tej mewy w kraju oraz odkryto wyjątkową, usytuowaną na ziemi, kolonię lęgową kormorana. Obecnie, z powodu wysokiego stanu wód w okresie wiosennym i wlewów wód słonych do jeziora w okresie sztormów (tzw. cofka), wyspa ta nie jest już wykorzystywana do zakładania gniazd przez te gatunki. Wśród ptaków lęgowych SPN są też pospolite gatunki łowne: łyska Fulica atra, cyraneczka Anas crecca, krzyżówka A. platyrhynchos, głowienka Aytha ferina, czernica A. fuligula, jedyny w kraju lęgowy gatunek gęsi – gęgawa Anser anser oraz największy gołąb - grzywacz Columba palumbus. Przedstawiciele awifauny omawiani poniżej to gatunki objęte ochroną ścisłą. Spośród drapieżników dziennych na uwagę zasługuje obecność kilku par bielika Haliaeetus albicilla, kani rudej Milvus milvus, błotniaków - stawowego Circus aeruginosus i łąkowego C. pygargus. Z sów - drapieżników aktywnych nocą, występują m. in.: puchacz Bubo bubo - największa europejska sowa, włochatka Aeogolius funereus, której charakterystycznym siedliskiem są górskie lasy ze świerkiem i jodłą, natomiast na Pomorzu preferuje lasy bukowe z udziałem drzew iglastych oraz  rzadka uszatka błotna Asio flammeus. Z uwagi na obfitość w Parku mokrych i wilgotnych środowisk licznie reprezentowana jest grupa ptaków tzw. wodno-błotnych, do której należą, bardzo cenne i coraz rzadziej spotykane, takie gatunki jak np.: kszyk Gallinago gallinago,   brodziec krwawodzioby Tringa totanus, kaczki: płaskonos Anas clypeata, różeniec A. acuta ohar Tadorna tadorna i wiele innych. Aż 35 gatunków odbywających lęgi w Parku znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, przy czym 20 z nich należy do gatunków wysokiego ryzyka, narażonych na wyginięcie. Zaliczyć do nich można: sieweczkę obrożną Charadrius hiaticula oraz  rybitwę białoczelną Sterna albifrons. Pozostałych 15 to gatunki niższego ryzyka lub, na razie, nie zagrożone. Przez obszar Słowińskiego Parku Narodowego przebiega jedna z głównych tras wiosennych i jesiennych wędrówek ptaków. Do regularnie pojawiających się w Parku migrantów zaliczono 151 gatunków. Ustalono również, że 73 gatunki spędzają tu zimę. Wyróżniającym i jednocześnie bardzo spektakularnym zjawiskiem jest okresowa koncentracja żurawia Grus grus w okolicach Krakulic nad jeziorem Łebsko. W okresie migracji jesiennej jego liczebność dochodzi nawet do 7000 osobników. Faunę ptaków nielęgowych pojawiających się na obszarze SPN cechuje ogromna różnorodność gatunkowa. Część ptaków związana jest z morzem i najczęściej obserwowana zimą - na przybrzeżnych wodach Bałtyku. Są to m. in.: nur rdzawoszyi Gavia stellata, nur czarnoszyi G. arctica, kaczki: edredon Somateria mollisima,  markaczka Melanitta nigra, uhla Melanitta fusca, lodówka Clangula hyemalis, szlachar Mergus serrator. Na dużych jeziorach (Łebsko i Gardno) zatrzymują się liczne stada gęsi: białoczelnej Anser albifrons i zbożowej A. fabalis. Coraz częściej spotkać można bernikle i łabędzie: krzykliwego Cygnus cygnus i czarnodziobego C. columbianus, jak również duże grupy takich gatunków kaczek jak np.: czernica Aytha fuligula, głowienka A. ferina, cyraneczka Anas crecca, krzyżówka A. platyrhynchos, świstun A. penelope. Przez obszar SPN wędrują liczne gatunki ptaków siewkowatych, które pożywiają się przy brzegach jezior, na pastwiskach i podmokłych łąkach, np.: ostrygojad Haematopus ostralegus, biegus malutki Calidris minuta, biegus krzywodzioby C. ferruginea, biegus rdzawy C. cannutus, brodziec śniady Tringa erythropus, kulik mniejszy Numenius phaeopus i. in. Na obszarze Parku odnotowano również gatunki bardzo rzadkie, sporadycznie zalatujące do Polski, takie jak: nur lodowiec Gavia immer, czerwonak Phoenicopterus ruber, birginiak Polysticta stelleri, turkan Somateria spectabilis, błotniak stepowy Circus macrourus, mornel Charadius morinellus, sowa śnieżna Nyctea scandiaca, świergotek szponiasty Anthus richardi i in. 

Teriofauna Słowińskiego Parku Narodowego jest bogata - występuje tu około 60% spośród stwierdzonych w Polsce gatunków ssaków. Wśród najbardziej cennych gatunków (umieszczonych, z różnym statusem, w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt) wymienić można: rzęsorka mniejszego Neomys anomalus, mroczka posrebrzanego Vespertilio murinus, morświna Phocoena phocoena, fokę szarą Halichoerus grypus. Poza tym optymalne warunki bytowania w Parku znajdują także liczne populacje następujących zwierząt - cennych na skalę europejską: bobra Castor fiber, wydry Lutra lutra, 10 gatunków nietoperzy, z których trzy - mopek Barbastella barbastellus, borowiec wielki Nyctalus noctula i, wymieniony już wyżej, mroczek posrebrzany,  są dodatkowo wpisane na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. SPN jest także miejscem występowania lisa Vulpes vulpes, borsuka Meles meles i zająca szaraka Lepus europaeus. Do stałych składników fauny drapieżnej należy zaliczyć także jenota Nyctereutes procyonoides i norkę amerykańską Mustela vison. Niestety, ich obecność pokrywa się z nagłymi spadkami liczebności ptaków wodno-błotnych. Ostatnio stwierdzono też tropy rysia Lynx lynx i zaobserwowano wilka Canis lupus. W wielu miejscach na terenie Parku można zobaczyć „na żywo”, a także liczne ślady obecności ssaków kopytnych takich jak: dziki Sus strofa, sarny Capreolus capreolus, jelenie europejskie Cervus elaphus. Gody (rykowisko), najliczniejszego z nich - jelenia są jednym z ciekawszych zjawisk jakie można obserwować, na rozległych obszarach łąk słowińskich, w okresie wczesnej jesieni.

Lasy - skład i udział drzewostanów

Ekosystemy leśne zajmują powierzchnię ok. 6 000ha, co stanowi 18,9% powierzchni Parku. Głównymi gatunkami lasotwórczymi są: sosna zwyczajna z 72,8% udziałem w drzewostanach jako gatunek panujący, brzoza brodawkowata - 12,5%, olsza czarna - 5,8 %, brzoza omszona - 2,5%, świerk pospolity - 1,3%, sosna czarna - 1%. Pozostałe gatunki takie jak: buk zwyczajny, dąb szypułkowy, jesion wyniosły nie przekraczają 1% udziału we wszystkich drzewostanach Parku.
    Duży udział sosny powoduje, że w Parku mamy do czynienia głównie z drzewostanami iglastymi, które nazywamy borami. Występują one na prawie wszystkich typach siedlisk leśnych, a więc są zróżnicowane zarówno pod względem ekologicznym, jak i pod względem zwarcia, zadrzewienia, bonitacji a także pochodzenia i wieku.  

Spośród drzewostanów złożonych z innych gatunków istotniejszą rolę odgrywają lasy z udziałem olszy czarnej oraz brzóz – brodawkowatej i omszonej. Obecnie, drzewostany olszowe i brzozowe stanowią dominujący element zalesionych brzegów dwóch wielkich jezior Parku.
W okresie ostatnich 100 lat powierzchnia lasów na całym obszarze, a zwłaszcza na Mierzei zwiększyła się i to w wyniku rozwoju naturalnych drzewostanów, ale przede wszystkim w efekcie sztucznych nasadzeń.
Drzewostany sztucznego pochodzenia, w tym głównie zalesienia porolne, przeważają w obwodzie ochronnym Smołdzino. W obwodach ochronnych: Kluki i Żarnowska, gdzie dominują siedliska bagienne, występują drzewostany sosnowe oraz mieszane i liściaste również w większości sztucznego pochodzenia. Natomiast w obwodach ochronnych zlokalizowanych na Mierzei Łebskiej: Rąbka, Smołdziński Las i Rowy drzewostany stanowią głównie bory nadmorskie występujące na wydmach. Swoistą ich cechą jest udział sosny czarnej i kosodrzewiny - gatunków obcych, które wprowadzono w latach 1900-1932 w celu utrwalenia wydm ruchomych.

2.Woliński Park Narodowy-bielik






OPIS


Woliński Park Narodowy znajduje się na wyspie Wolin, która położona jest u ujścia Odry w pobliżu granicy polsko-niemieckiej. Wyspa jest jednym z najbardziej interesujących terenów Polski północno-zachodniej. Na specyficzność geograficzną tego terenu wpływa wyspiarski charakter tego regionu, różnorodność typów rzeźby na niedużym obszarze, zróżnicowanie świata roślinnego i zwierzęcego oraz niezwykłe walory krajobrazowe.
Woliński Park Narodowy powstał 3 marca w 1960 roku na terenie ówczesnego województwa szczecińskiego, a dzisiejszego zachodnio-pomorskiego. Park zajmuje powierzchnię 11018,82 hektarów, przy czym ścisłą ochroną objętych jest 165 hektarów. Oprócz tego teren Parku otoczony jest otuliną o wielkości 3368,64 hektarów.
Za godło Wolińskiego Parku przyjęto orła bielika. Rośliny i zwierzęta na obszarze Parku są reprezentantami przyrody części zachodniej strefy nadmorskiej.
Środkowa część wyspy to teren o charakterze pagórkowatym, pofalowanym. Najwyższym wzniesieniem jest Grzywacz, ale ma on zaledwie 125 m n.p.m. wysokości, schodzi ku Zatoce Pomorskiej wysokim i stromym klifem. Jest on nieustannie atakowany przez wiatry i fale morskie, proces erozji postępuje bardzo szybko, czego wynikiem jest obsuwanie się brzegu. Zjawisko to ma dość intensywny przebieg, bo prawie 1 m w ciągu roku, dlatego też niektóre obszary w obrębie wyspy mogą być zagrożone zalaniem.
Świat zwierzęcy wyspy charakteryzuje się dużą różnorodnością i jest bogato reprezentowany przez rzadkie gatunki. W obrębie granic Wolińskiego Parku Narodowego występuje ponad 270 gatunków zwierząt spośród wszystkich grup systematycznych, które objęte zostały ochroną gatunkową. Występują tutaj obok gatunków pospolitych, takich jak: sarny, jelenie, dziki, kuny i lisy i drobne ssaki: nornice, ryjówki, łasice, gatunki rzadko spotykane np.: morświny, foki szare, gniewosze plamiste, gronostaje, jenoty, a także sześć różnych gatunków nietoperzy.
Ornitofauna czyli ogół występujących w danym środowisku gatunków ptaków, jest także bogato reprezentowana. W Parku można spotkać blisko 230 gatunków. Przez wyspę Wolin biegnie szlak przelotu wielu gatunków ptaków wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Najczęściej spotykane tutaj ptaki to: markaczki, uhle, lodówki, nury  czarnoszyje i rdzawoszyje, nurogęsi, gęsi zbożowe, szlachary, łabędzie nieme, krzykliwe i czarnodziobe, a także biegusy, czeczotki, gile, jemiołuszki, orzechówki i inne.
Podmokłe obszary Wstecznej Delty są ważną przystanią dla wodno-błotnych ptaków. Można tu zaobserwować gatunki takie jak: biegusy zmienne, ostrygojady, wodniczki, kuliki wielkie. Podczas wiosennych oraz jesiennych wędrówek ptaki znajdują w Parku schronienie, spokój i pokarm.
Każdego roku w lasach wolińskich gniazduje kilka par największego z rodzimych ptaków drapieżnych –  orła bielika. Gniazdują tu również inne ptaki drapieżne, np. kobuzy, kanie czarne, kanie rude, trzmielojady, pustułki, jastrzębie, sowy, orliki krzykliwe.
Na terenie Parku występują również siedliska wielu owadów. Można tutaj spotkać największego w Polsce chrząszcza jelonka. Na wyspie badacze odkryli i oznaczyli aż trzy nowe gatunki owadów.
W wodach Zatoki Pomorskiej żyją bardzo rzadkie ssaki morskie – morświny i foki szare oraz wiele gatunków ryb.
Woliński Park Narodowy obfituje również w wiele ciekawych gatunków roślin. W obrębie całej wyspy Wolin odnotowano występowanie blisko 1300 gatunków roślin naczyniowych, jest między nimi także mikołajek nadmorski. Strome brzegi jeziora Turkusowego oraz wybrzeże klifowe porasta kępy rokitnika zwyczajnego.
Piaszczyste i płytkie dno morskie stanowi doskonałe środowisko życia dla dużych glonów, np. brunatnic, krasnorostów i zielenic. Najliczniejsze pośród nich to morszczyn i zielenica.
Tereny lądowe wyspy porośnięte są lasami. W krajobrazie dominują wzniesienia morenowe, które pokryte są lasami bukowymi oraz bukowo-dębowymi i również sosnowymi. Znaczną większość lądowej powierzchni w Parku zajmuje jednak sosna, bo aż 68% i jest ona dominującym gatunkiem w lasach. Buk obejmuje 23% obszaru wyspy, a dąb tylko 7%. Pozostałą część lasów tworzą gatunki takie jak: świerk, brzoza, modrzew, daglezja.
Na terenie dwóch obszarów ścisłej ochrony w  południowej części Parku oraz na jednym w północnej, najlepiej zachowały się zespoły buczyn, w tym buczyna storczykowa. Wykształciła się na specjalnym typie gleby tzw. naspie przyklifowej, która powstaje w wyniku nawiewania do wnętrza lasu drobin minerałów z klifu. W tym specyficznym zespole roślinnym występuje m.in. 9 gatunków storczyków.
Niezwykle cennym gatunkiem, który występuje w leśnych terenach na północy jest Długosz królewski.
W okolicach delty Świny można spotkać największą ilość rzadkich oraz zagrożonych gatunków roślin, np. woskownicę europejską, kłoć wiechowatą, turówkę wonną oraz wyjątkowo rzadkie rośliny solnisk – słonorośla, takie jak sit Gerarda, czosnek kątowaty, świbka, mlecznik nadmorski, muchotrzew solniskowy.
Na plażach wyspy rosną rośliny takie jak: honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska, wydmuchrzyca piaskowa, solanka kolczasta. W południowej części Wolińskiego Parku występuje niezwykle rzadko spotykana pajęcznica liliowata.
Wiele z wymienionych tutaj roślin i zwierząt żyje wyłącznie w Wolińskim Parku Narodowym dlatego tak niezwykle ważna jest ochrona tego obszaru.


 3.Park Narodowy Bory Tucholskie-głuszec







 

Park Narodowy Bory Tucholskie powstał w 1996 roku w województwie pomorskim, na Równinie Charzykowskiej, w dorzeczu górnej Brdy. Obejmuje powierzchnię 4789 ha plus 10286 ha otuliny. Park ten został wyodrębniony z Zaborskiego Parku Krajobrazowego, z części tego parku powstała otulina. Symbolem Parku Narodowego Bory Tucholskie jest głuszec - do niedawna licznie występujący w Borach Tucholskich. Na krajobraz parku składają się formy polodowcowe (równiny sandrowe), zbiorowiska leśne i torfowiskowe.
Obszar Parku Narodowego Bory Tucholskie został ukształtowany przez lądolód skandynawski podczas zlodowacenia bałtyckiego, dlatego dominują w nim piaszczyste równiny sandrowe, tworzone przez erozyjno-akumulacyjną działalność wód lodowcowych (np. Wielki Sandr Brdy). Obszar urozmaicony jest przez wydmy, wytopiska i rynny polodowcowe (obecnie jeziora rynnowe). W okolicach Jeziora Charzykowskiego znajduje się największe w Borach Tucholskich skupisko wydm śródlądowych. Na terenie PNBT przeważają gleby ubogie, są to głównie gleby bielicowe i pseudobielicowe, brunatne właściwe, a w okolicach jezior gleby torfowe i murszowo-torfowe.
Wody

Obok szaty roślinnej i rzeźby terenu ważnym elementem krajobrazu są wody powierzchniowe. Sieć wód powierzchniowych jest bardzo dobrze rozwinięta. Obszar znajduje się w dorzeczu Wisły. Rzeki odprowadzają swe wody zgodnie z dawnymi szlakami odpływu wód lodowcowych. Ponieważ obszar sandrowy charakteryzuje się stosunkowo dużym nachyleniem, rzeki mają duży spadek i swym charakterem przypominają bardziej rzeki górskie niż, nizinne. Najważniejsze rzeki odwadniające obszar Parku to Brda i Wda. Rzeki tego terenu charakteryzują się wyrównanym stanem wód i przepływów w ciągu roku.
W porównaniu z innymi rzekami Niżu Polskiego, rzeki Parku mają względnie wysoką jakość wody. Dzięki systemowi kanałów irygacyjnych (Wielki Kanał Brdy i Wdy) nawadniane są łaki. Na Brdzie i Wdzie utworzono szlaki kajakowe.
Na terenie parku znajduje się 39 jezior. Największe to jezioro Ostrowite. Wiele jest jezior lobeliowych (oligotroficznych) z krystalicznie czystą wodą. Dużo jest jezior dystroficznych otoczonych roślinnością torfowiskową. Dominują jeziora rynnowe - długie, wąskie i głębokie. Na sandrach często spotykane są jeziora wytopiskowe, powstałe z wytopienia brył martwego lodu, przykrytego osadami, charakteryzują się one niewielką głębokością i procesem zanikania, przykładem jeziora wytopiskowego jest jezioro Krudzyńskie. Występują też jeziora morenowe, mają one postać zaokrąglonych niecek np. jezioro Wielewskie.
Jeziora, głownie rynnowe, tworzą systemy powiązane wspólnym odpływem, np. jeziora na szlaku Brdy i Zbrzycy.
Zwierzęta
Na terenie Parku stwierdzono występowanie:

• 43 gatunków ssaków (m.in. borsuk, dzik, jeleń, jenot, kuna, lis, łoś, sarna, wydra oraz nietoperze: gacek brunatny, karlik większy, nocek duży, nocek rudy i nocek Natterera). W 1978 roku reintrodukowano na terenie "Strugi Siedmiu Jezior" bobra europejskiego;
• 144 gatunków ptaków, w tym 108 lęgowych (m.in. orzeł bielik, gągoł, puchacz, zimorodek, żuraw). W planach jest reintrodukcja kuraka. Park jest ostoja rzadkich gatunków ptaków (np. bociana czarnego, kormorana, głuszca, cietrzewia), jest tu kolonia czapli siwej;
• 6 gatunków gadów (m.in. żmija zygzakowata i bardzo rzadki żółw błotny);
• 13 gatunków płazów (m.in. ropucha szara, ropucha zielona, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, żaba moczarowa, żaba trawna);
• 25 gatunków ryb (m.in. koza, leszcz, lin, miętus, okoń, różanka, sieja, sielawa, węgorz)

Zmiany, jakie na przestrzeni czasu zachodziły w środowisku tego obszaru, wiele gatunków ptaków występuje tu bardzo rzadko, np.: bocian czarny, czapla siwa, głuszec, łabędź niemy, orzeł bielik, puchacz, żuraw.
Roślinność
Na terenie Parku stwierdzono 37 zbiorowisk roślinnych. Pierwotny drzewostan Borów Tucholskich stanowiły lasy sosnowo-bukowe. W wyniku nieprawidłowej gospodarki leśnej i pożarów nastąpiła degradacja siedlisk. Obecnie siedliska borowe stanowią około 95% tego terenu. W skład drzewostanu, obok dominującej sosny, wchodzą brzoza, buk, dąb, grab, w miejscach podmokłych olsze. W podszyciu borów występuje zimoziół północny i chrobotki.
Flora porostów to około 200 gatunków, dominują chrobotki, brodaczki i włostki. Bardzo cennych elementem tutejszej flory jest roślinność jezior lobeliowych: brzeżyca jednokwiatowa, lobelia jeziorna i poryblin jeziorny. Brzegi jezior lobeliowych porośnięte są przez widłaka torfowego i widłaka gwiaździstego. W innych jeziorach spotkać można grzybienia białego i północnego, grężel żółtą, a na brzegach kłoć wierzchowatą.
Łąki śródleśne są siedliskiem dla wielu gatunków traw (m.in. trzęślic, wiechlin, perłówek, kostrzew) i turzyc. Rośnie tam też dziewanna wielokwiatowa, macierzanka piaskowa, nawłocie, ostrożnie, podbiały, złocienie.
Występujące w Parku torfowiska przejściowe i wysokie są siedliskiem między innymi dla czermieni błotnej, przygiełki brunatnej rosiczek (długolistnej, okrągłolistnej i pośredniej), turzycy bagiennej.
W Parku zachowało się wiele reliktów okresu borealnego - brzoza niska, zimoziół północny i chamedafne północna. W wyodrębnionych rezerwatach objęto ochroną stanowisko jarzębu brekinii oraz największe w Polsce skupisko cisa.
Obszar posiada nie tylko walory przyrodnicze, ale też historyczne. W czasie Powstania Wielkopolskiego działała tu partyzantka powstańcza. We wrześniu 1939 roku toczyły się tu ciężkie walki. W latach 1939-45 obszar działań Armii Krajowej i Tajnych Organizacji Wojskowych: "Gryfu Pomorskiego" i "Gryfu Kaszubskiego".